ทำไมโครงการต่าง ๆ จึงควรปลูกต้นไม้ขนาดใหญ่ตั้งแต่ต้นเล็ก

ทุกวันนี้การพัฒนาพื้นที่สีเขียวในเมืองและในโครงการต่าง ๆ มีการคำนึงถึงการออกแบบวางผังเพื่อสร้างพื้นที่สีเขียวอย่างกว้างขวาง ซึ่งการสร้างพื้นที่สีเขียวแต่ละแห่งนั้นจำเป็นต้องมีการใช้ต้นไม้ใหญ่เพื่อสร้างร่มเงาให้กับพื้นที่ ต้นไม้ใหญ่เป็นองค์ประกอบธรรมชาติสำคัญที่ทำหน้าที่เป็นโครงสร้างหลักของงานสวนและงานภูมิสถาปัตยกรรม โดยที่การเลือกใช้ต้นไม้ใหญ่จะมีส่วนสัมพันธ์กับการเลือกใช้พืชพรรณขนาดเล็กที่จะตามมา หลายโครงการจึงมักนำไม้ขุดล้อมมาปลูกเพื่อให้ได้ร่มเงาโดยเร็ว และทำให้พื้นที่มีความสวยงามร่มรื่น รองรับผู้ใช้งานได้ทันทีที่เปิดโครงการ อย่างไรก็ตามในอีกแง่มุมหนึ่งกลับพบว่าการพิจารณาระบุต้นไม้ใหญ่ในงานก่อสร้างบางครั้งกลับมีส่วนทำลายสภาพแวดล้อมได้เช่นกัน

            ปัจจุบันในตลาดไม้ขุดล้อมมักจะมีต้นไม้ขนาดใหญ่ เส้นผ่านศูนย์กลางมากกว่า 20 นิ้วขึ้นไป และมีความสูงมากเท่าที่รถบรรทุกจะสามารถขนย้ายได้ (ประมาณ 10 เมตร) ซึ่งต้นไม้เหล่านั้นจะมีราคาระดับหลายหมื่นบาทไปจนถึงหลายแสนบาทแล้วแต่ชนิดและรูปทรง ต้นไม้เหล่านี้มักเป็นต้นไม้ที่ขุดล้อมย้ายมาจากแหล่งธรรมชาติ เพราะส่วนมากจะไม่สามารถปลูกใหม่ให้มีขนาดใหญ่เท่านั้นได้ในระยะเวลาอันสั้น ซึ่งกระบวนการเหล่านี้เองเป็นการโยกย้ายพื้นที่สีเขียวจากที่หนึ่งมายังอีกที่หนึ่งเท่านั้น มิได้ก่อให้เกิดพื้นที่สีเขียวเพิ่มเติมให้ประเทศแต่อย่างใด รวมถึงต้นไม้ใหญ่เหล่านั้นต้องผ่านกระบวนการต่าง ๆ เสร็จอาทิ การขุดล้อม การย้ายมาที่ร้านค้า การย้ายไปพื้นที่ปลูกหลังซื้อขาย กระบวนการปลูก การดูแลรักษา กระบวนการเหล่านี้หากผู้ดำเนินการไม่มีประสบการณ์และความรู้ต่อต้นไม้ชนิดนั้นอย่างถ่องแท้ ต้นไม้ใหญ่จะมีโอกาสตายได้ในขั้นตอนต่าง ๆ ก่อนโครงการจะแล้วเสร็จ ดังนั้นการปลูกต้นไม้ใหญ่โดยการยกย้ายมาจากพื้นที่ธรรมชาติ อาจเป็นการทำให้ประเทศไทยสูญเสียพื้นที่สีเขียวมากกว่าการเพิ่มพื้นที่สีเขียวภายในโครงการ และยังส่งผลกระทบเรื่องพลังงานที่สูญเสียไปกับการขนส่งต้นไม้จากที่หนึ่งไปยังอีกที่หนึ่งด้วย ดังนั้นการเลือกใช้ต้นไม้ขุดล้อมขนาดใหญ่ในโครงการควรมีความจำเป็นอย่างยิ่งที่จะต้องตรวจสอบที่มาของต้นไม้เหล่านั้น มิให้มีการลักลอบขุดย้ายต้นไม้ที่ผิดกฎหมาย และต้นไม้ใหญ่เหล่านั้นไม่ควรจะมาจากพื้นที่ธรรมชาติ

            การขุดล้อมต้นไม้ใหญ่มาปลูกอาจได้ต้นไม้ที่มีความสูงและมีขนาดใหญ่ มีความร่มรื่นในทันที แต่ต้นไม้เหล่านั้นมีโอกาสน้อยมากที่จะสามารถเจริญเติบโตต่อไปได้อย่างแข็งแรงและสง่างาม ในกระบวนการขุดล้อมต้นไม้ใหญ่จำเป็นต้องมีการตัดรากออกจำนวนมากเพื่อทำตุ้มดิน ซึ่งจะทำให้ต้นไม้ขาดเครื่องมือในการหาน้ำและแร่ธาตุต่าง ๆ ส่งผลให้การเจริญเติบโตของต้นไม้เกิดการหยุดชะงักและมีโอกาสที่จะไม่เจริญเติบโตเพิ่มขึ้นเมื่อนำมาปลูกในที่ใหม่ ต้นไม้ที่มีขนาดใหญ่มากอาจไม่สามารถสร้างรากใหม่ขึ้นมาทดแทนได้ดังเดิม ทำให้มีโอกาสโค่นล้มได้ง่ายเสมอ จำเป็นต้องมีการค้ำยันต้นไม้ไว้อย่างถาวร 

            นอกจากนี้รูปทรงของต้นไม้ที่เคยแผ่กิ่งก้านอย่างสง่างามในธรรมชาติก็จำเป็นจะต้องเปลี่ยนไป เพราะในกระบวนการขุดล้อม-ย้ายต้นไม้ใหญ่จำเป็นจะต้องมีการตัดกิ่งออกบางส่วนเพื่อลดการคายน้ำ และเพื่อให้สามารถขนส่งไปยังอีกที่หนึ่งได้ตามข้อจำกัดของขนาดยานพาหนะ ซึ่งต้นไม้ที่มีขนาดใหญ่แล้วส่วนมากจะไม่สามารถกลับมามีรูปทรงที่สมบูรณ์ดังเดิมได้ภายหลังการนำมาปลูกที่ใหม่ เพราะกิ่งที่แตกออกมาใหม่จะมีจำนวนมากเพื่อทดแทนกิ่งขนาดใหญ่ของเดิมที่ถูกตัดไป และรูปทรงต้นไม้จะเปลี่ยนแปลงไปถาวร การเลือกใช้ต้นไม้ขุดล้อมขนาดใหญ่ภายในโครงการจึงควรพิจารณาถึงโอกาสในการเจริญเติบโต รูปทรง การดูแลรักษา และสุขภาพของต้นไม้ใหญ่ในอนาคตด้วย

            จากข้อจำกัดต่าง ๆ ที่กล่าวมา การเลือกปลูกต้นไม้ใหญ่ตั้งแต่ต้นเล็กเป็นทางเลือกที่สำคัญสำหรับการพัฒนาพื้นที่สีเขียว เพราะต้นไม้วัยเด็กจะมีมวลจลน์ (Dynamic mass) ในสัดส่วนที่มาก และสามารถปรับตัวต่อสภาพแวดล้อมใหม่ได้ดี ยกตัวอย่างต้นจามจุรีในวัยอ่อน สามารถปรับตัวต่อสภาพแวดล้อมได้หลากหลาย ปลูกในที่ดอนหรือปลูกในพื้นที่ใกล้น้ำก็ได้ แต่เมื่อโตแล้วจามจุรีจะมีความอ่อนไหวต่อการเปลี่ยนแปลงสภาพแวดล้อมมาก เช่นหากมีการถมดินหรือมีการเปลี่ยนแปลงสภาพบริเวณโคนต้น จามจุรีจะตายได้ง่าย เป็นต้น นอกจากนี้การใช้ไม้ต้นเล็กยังสามารถเจริญเติบโตต่อไปได้ดี บางชนิดเพียงไม่กี่ปีก็สามารถมีความสูงมากกว่า 10 เมตร หรือมีทรงพุ่มที่แผ่กว้างแซงต้นไม้ขนาดใหญ่ที่ขุดล้อมมาปลูกได้ เช่น ยางนา ตะเคียนทอง พะยอม ฯลฯ และต้นไม้ขุดล้อมที่ยังมีขนาดเล็ก ในปัจจุบันมีการผลิตเป็นอุตสาหกรรม ตั้งแต่การเพาะเมล็ดและปลูกลงดินจนได้ขนาดที่นำไปขาย มิใช่เป็นการไปขุดล้อมต้นไม้ใหญ่ดั้งเดิมมาจากพื้นที่ธรรมชาติ จึงนับว่าเป็นการเพิ่มพื้นที่สีเขียวให้กับประเทศอย่างแท้จริง ทั้งนี้การเลือกใช้ต้นไม้ในโครงการ ไม่จำเป็นต้องปลูกตั้งแต่ต้นกล้าเสมอไป เพราะต้นกล้ายังต้องการการดูแลรักษาค่อนข้างมากและอ่อนแอต่อวัชพืชต่าง ๆ การเลือกใช้ต้นไม้ขุดล้อมที่ยังอยู่ในวัยเด็ก (Juvenile stage) โดยทั่วไปมักจะมีเส้นผ่านศูนย์กลางประมาณ 2-3 นิ้ว ความสูงระหว่าง 2-3 เมตร จะมีความแข็งแรงทนทานต่อวัชพืชและยังสามารถปรับตัวกับสภาพแวดล้อม เจริญเติบโตมีสุขภาพดี และพัฒนาทรงพุ่มต่อไปได้ดี 

            ดังนั้นเรื่องการเลือกใช้ไม้ขุดล้อม อาจเป็นเกณฑ์หนึ่งที่สามารถพิจารณาคุณภาพพื้นที่สีเขียวของแต่ละโครงการได้ด้วย ซึ่งจะแสดงให้เห็นได้ว่าโครงการใดมีพื้นที่สีเขียวที่มีคุณภาพและช่วยเหลือสภาพแวดล้อมของประเทศได้อย่างแท้จริง