รู้จัก!! โควิดตัวกลายพันธุ์​ “โอไมครอน”!!

หมอมานพ​ เผยรายงาน​ การตรวจพบ​ เชื้อโควิดกลายพันธุ์ใหม่”โอไมครอน”

ผู้​สื่อข่าว​โต​โจ้​นิว​ส์ราย​งานว่า​ ศ.นพ.มานพ พิทักษ์ภากร หัวหน้าศูนย์วิจัยการแพทย์แม่นยำ คณะแพทยศาสตร์ ศิริราชพยาบาล โพสต์ผ่านเฟซบุ๊กระบุว่า “เรารู้อะไรแล้วบ้างเกี่ยวกับ Omicron variant (B.1.1.529)

1. B.1.1.529 ถูกพบและรายงานเป็นครั้งแรกจากทีมนักวิจัยในแอฟริกาใต้ หลังจากพบการระบาดเป็นกลุ่มก้อนที่จังหวัด Gauteng ข้อมูล genome ของไวรัสถูก upload ขึ้น GISAID ตั้งแต่ 11-23 พย. ที่ผ่านมาโดย sample มาจาก Botswana (4), Gauteng (77) และ Hong Kong (1)
2. การศึกษารหัสพันธุกรรมสร้างความกังวลให้นักวิทยาศาสตร์ เพราะ Omicron มีการสะสมการกลายพันธุ์ (mutation) มากจนน่าตกใจทั่ว genome เฉพาะ spike gene อย่างเดียวพบมากกว่า 30 mutations หลายตำแหน่งคล้ายกับที่พบใน VOC ก่อนหน้านี้ทั้ง Alpha, Beta และ Delta

3.​ การพบ mutation จำนวนมากแบบนี้ โดยไม่มีความเกี่ยวข้องกับ variant ที่พบมาก่อนในช่วงเวลาใกล้เคียง เมื่อดู branch diagram พบว่า variant ที่ใกล้เคียงสุดมีรายงานเมื่อ พ.ค.ปีที่แล้ว แสดงว่า variant นี้ไม่เคยถูกค้นพบมาก่อนเป็นเวลานานมาก อาจเป็นเพราะว่าการระบาด/แพร่เชื้อเกิดในพื้นที่ที่ไม่มีการตรวจหรือทำ surveillance ที่ดี (พื้นที่ห่างไกลในแอฟริกา) เลยไม่มีการติดตาม หรือเกิดการติดเชื้อเรื้อรังในกลุ่มผู้ป่วยภูมิคุ้มกันบกพร่อง ทำให้เชื้อยังคงอาศัยอยู่และแบ่งตัวสะสม mutation ไปเรื่อย ๆ ก่อนแพร่ระบาดเป็นวงกว้าง

4. ข้อมูลการระบาดใน Gauteng แม้จะยังมีระยะเวลาไม่นานและจำนวนการทำ genome surveillance ไม่มากนัก แต่การระบาดที่เร็วในพื้นที่ที่มี Delta variant อยู่เดิม ตอนนี้ทะลุ 2,000 รายต่อวัน แสดงว่า Omicron อาจมีความได้เปรียบในการแพร่เชื้อเหนือ Delta ถ้าข้อมูลต่อจากนี้ไป ยังคงมีแนวโน้มแบบเดิม แสดงว่า Omicron มี transmissibility advantage เหนือ (คือแพร่เก่งกว่า) Delta หลายเท่า (ข้อมูลเบื้องต้น ณ ตอนนี้ประมาณได้ราว 5 เท่า)
5. การพบ mutation บน spike จำนวนมาก และมากกว่า mutation ในส่วนอื่นของ genome อาจส่งผลให้เกิดการดื้อทั้งวัคซีนและ monoclonal antibody (immune evasion) คงต้องมีการทดสอบในแลปอีกทีว่าจะเป็นยังไง ข่าวว่าทั้ง BioNTech และ Moderna ประกาศว่าจะรายงานผลการทดสอบได้ภายใน 2 สัปดาห์ข้างหน้า ส่วน monoclonal antibody ทั้งหลายก็คงต้องทดสอบด้วยว่ายังเอาอยู่หรือไม่ เนื่องจาก mutation จำนวนมากนี้อาจทำให้ antigen ของเชื้อฉีกห่างออกไปจาก original Wuhan มาก และมากกว่า Beta ซึ่งทำให้ดื้อได้มาก
6. ยาต้านไวรัส ณ ตอนนี้ยังไม่มีข้อมูล ถ้าดูตามกลไกการออกฤทธิ์แล้ว Molnupiravir อาจไม่มีผลนัก แต่ยา Protease inhibitor ของ Pfizer ยังมีโอกาสดื้อได้จากการเกิด mutation ในยีนนี้ คงต้องรอดูผลการทดสอบในแลป
7. ข่าวดีอย่างหนึ่งของ Omicron คือพบว่ามี mutation บน spike ที่เรียกว่า Δ69-70 (amino acid ตำแหน่ง 69-70 หายไป 2 ตัวเหมือน Alpha variant) ซึ่งทำให้การทำ qPCR บางแลปตรวจไม่พบ S gene เรียกว่า S gene target failure (SGTF) กราฟบนคือ ORF กลางคือ N และล่างคือ S เห็นชัดว่า detect ไม่ได้ SGTF นั้นเดิมพบเฉพาะ Alpha variant ทำให้ติดตามสายพันธุ์นี้ได้โดยไม่ต้องทำ full genome sequencing ในปัจจุบัน Alpha แทบสูญพันธุ์หมดแล้ว แลปจึงสามารถใช้ SGTF เป็นตัวคัดกรอง Omicron variant ได้โดยไม่ต้องทำ genome sequencing ทุกรายซึ่งช้ากว่าและค่าใช้จ่ายสูง ผู้ที่ติด COVID ทุกรายที่แลปพบ SGTF ควรยืนยันด้วย sequencing ว่าเป็น Omicron หรือไม่
8. ตอนนี้คาดได้ว่า Omicron คงกระจายออกไปหลายประเทศในแอฟริกาแล้ว (จาก poor surveillance) และหลายประเทศนอกแอฟริกาก็ตรวจพบแล้วเช่น Belgium, Hong Kong (รายที่ Belgium มีประวัติเดินทางไป Egypt และ Turkey แต่ไม่ได้ไปพื้นที่รายงาน) ทุกประเทศคงต้องยกระดับการเฝ้าระวังอย่างเข้มข้น และเป็นบทเรียนที่แสดงให้เห็นความสำคัญของ genome surveillance ที่ต้องทำต่อเนื่องครับ”