ข้อควรรู้ทั่วไป 20 ข้อ เกี่ยวกับวัคซีนโควิด-19

 ศ.นพ.ยง ภู่วรวรรณ หัวหน้าศูนย์เชี่ยวชาญเฉพาะทางด้านไวรัสวิทยาคลินิก ภาควิชากุมารเวชศาสตร์
คณะแพทยศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย ได้โพสต์ข้อความผ่านเฟซบุ๊ค
Yong Poovorawan | Facebook เรื่องความเข้าใจที่ถูกต้องที่ควรรับรู้ เกี่ยวกับวัคซีน โควิด-19
โดยใช้เวลา 3 วันตั้งแต่วันที่ 5 – 7 พฤศจิกายน 2564 โดยมีใจความสำคัญดังนี้

• 1. วัคซีนทุกชนิดที่องค์การอนามัยโลกรับรอง กระตุ้นภูมิต้านทานได้ดี
• 2. ไม่มีวัคซีนตัวไหนที่ป้องกันการติดเชื้อได้แน่นอน ถ้าติดเชื้อ จำนวนเชื้อจะน้อยกว่าผู้ที่ไม่ได้ฉีด
  และสามารถลดความรุนแรงของโรค อาการลดลง ลดการป่วยตายได้
• 3. ภูมิต้านทาน และประสิทธิภาพ จะลดลงตามระยะเวลา โดยทั่วไป ภูมิต้านทานที่สูงจะอยู่นานกว่า
  ภูมิต้านทานที่ต่ำ ถึงแม้วัคซีนที่กระตุ้นภูมิต้านทานได้สูง เช่น mRNA ก็มีการแนะนำให้กระตุ้น
  หลังฉีดครบ 6 เดือน โดยเฉพาะกลุ่มเสี่ยง ผู้สูงอายุ ผู้ที่มีภูมิคุ้มกันบกพร่อง
• 4. ประสิทธิภาพของวัคซีนขึ้นอยู่กับหลายองค์ประกอบ การศึกษาในอังกฤษ ภูมิต้านทานที่สูง
  สัมพันธ์กับประสิทธิภาพการป้องกันโรค
• 5. การให้วัคซีนเบื้องต้น (primary immunization) จะใช้ 2 เข็ม ห่างกันตามกำหนดของแต่ละวัคซีน ส่วนมาก 3-4 สัปดาห์ Astra Zeneca ห่าง 4-12 สัปดาห์ ยกเว้นของ Johnson & Johnson
  ให้เข็มเดียว
• 6. ตามหลักการของวัคซีน การเว้นระยะห่าง ระหว่างเข็มที่ 1 และ เข็มที่ 2 จะกระตุ้นภูมิต้านทาน
  ได้สูงกว่า (แต่ถ้าห่างกันเกินกลัวว่าจะเกิดการติดเชื้อเสียก่อน) ดังนั้นเข็ม 2 ถ้าไม่สามารถฉีดตามนัด
  ให้เลื่อนเข็ม 2 ออก ไม่เลื่อนเข้า และช้าไป ถึงแม้จะนานเป็นเดือน ก็ไม่มีการเริ่มต้นให้วัคซีนใหม่
• 7. การให้ 2 เข็ม ที่อยู่ระยะใกล้กันอย่างที่ในปัจจุบัน ถือว่าเป็น primary จำเป็นที่จะต้องมีการกระตุ้น (booster) เช่น ไวรัสตับอักเสบ บี ฉีด 0 1 และ 6 เดือน ดังนั้นจึงไม่แปลกที่ถ้าต้องการ
  ให้ภูมิคงอยู่สูง และนาน ต้องมีการกระตุ้นเข็ม 3
• 8. ภูมิต้านทานที่เกิดจากการติดเชื้อ จะต่ำกว่าภูมิต้านทานที่เกิดขึ้นจากการฉีดวัคซีน 2 เข็ม
• 9. ผู้ที่ติดเชื้อแล้ว การให้เพิ่มอีก 1 เข็มของวัคซีน จะเป็นการกระตุ้นให้ภูมิต้านทานสูงขึ้นมาก
  เหมือนการติดเชื้อเป็นวัคซีนเข็มที่ 1 และ การฉีดวัคซีนเป็นการให้เข็มที่ 2
• 10. ผู้ที่ฉีดวัคซีนครบ 2 เข็ม แล้วติดเชื้อ การติดเชื้อจะเหมือนเป็นการให้วัคซีนเข็ม 3 หรือกระตุ้น
  ภูมิจะสุงขึ้นมาก เพียงพอให้อยู่นาน
• 11. ให้วัคซีนเชื้อตาย เป็นทั้งตัวไวรัส เป็นการเริ่มต้น (prime dose) ที่ดี จำลองร่างกายให้เหมือนการติดเชื้อแบบไม่มีอาการ และการให้วัคซีนครั้งที่ 2 ต่างชนิดกันจะมีการกระตุ้นให้ภูมิได้สูง
• 12. การสลับใช้เชื้อตาย และตามด้วยไวรัสเวกเตอร์ เช่น Sinovac เข็มแรก AstraZeneca เข็มที่ 2
  ที่ประเทศไทยให้ในภาวะวัคซีนมีจำกัด กระตุ้นภูมิต้านทานได้ดี เท่าเทียมกับการให้ AstraZeneca 2 เข็ม เช่นเดียวกัน การให้วัคซีนเชื่อตาย แล้วตามด้วย เข็ม 2 mRNA ก็กระตุ้นภูมิต้านทานได้ดีใกล้เคียงกับ mRNA 2 เข็ม วัคซีนไวรัสเวกเตอร์หรือ mRNA จึงเป็นตัวกระตุ้น (Boost) ที่ดี เหมาะที่ใช้เป็น
  ตัวกระตุ้นไม่ว่าจะหลังการติดเชื้อ หรือผู้ที่ได้รับวัคซีนเชื้อตาย
• 13. ได้รับวัคซีนเชื้อตาย ครบ 2 เข็มแล้ว กระตุ้นด้วยเข็ม 3 ด้วยเชื้อตายอีกหลัง 3 เดือนขึ้นไป
  ภูมิจะสูงขึ้นประมาณ 10 เท่า ถ้ากระตุ้นด้วยไวรัสเวกเตอร์
  หรือ mRNA จะกระตุ้นได้สูงมากหรือขึ้นสูง 100 เท่า
• 14. ในทางปฏิบัติหรือทั่วไป ไม่มีความจำเป็นต้องตรวจภูมิต้านหลังฉีด จะใช้ข้อมูลการศึกษาวิจัย
  และออกเป็นแนวทางปฏิบัติ เช่นระยะเวลาการกระตุ้นเข็ม 3 ชนิดของวัคซีนที่ใช้กระตุ้นเข็ม 3
• 15. ผู้ที่ได้รับการกระตุ้นเข็ม 3 แล้ว การให้เข็ม 4 ไม่ได้เกิดการกระตุ้นให้ภูมิสูงขึ้นมากอีก
  การให้เข็ม 4 จึงไม่จำเป็น ยกเว้นผู้ที่ต้องการเดินทางไปต่างประเทศ
  จำต้องให้วัคซีนตามเงื่อนไข ของประเทศนั้น ๆ
• 16. วัคซีนที่มีใช้อยู่ขณะนี้ไม่สามารถป้องกันการติดเชื้อได้ จึงไม่สามารถใช้ภูมิคุ้มกันหมู่
  ในการป้องกันการระบาดของโรค ช่วยลดความรุนแรงของโรคได้
  และประชากรควรได้รับวัคซินให้มากที่สุด
• 17. วัคซีนที่มีอยู่ควรใช้ฉีดให้เร็วที่สุด ไม่ควรเก็บอยู่ในตู้เย็น เพื่อเก็บไว้เข็มที่ 2
  เข็มที่ 2 สามารถเลื่อนออกได้ ในกรณีที่ขาดแคลน ไม่เช่นนั้นวัคซีนบางชนิดมีอายุสั้น
  เช่น mRNA วัคซีนอยู่ได้อย่างมาก 1 เดือนหลังละลายแล้ว กลุ่มเสี่ยงผู้สูงอายุ
  ควรได้รับวัคซีนก่อน แล้วจึงลงมาที่ผู้มีความเสี่ยง อันตรายจากโรคน้อยกว่า เพื่อลดอัตราป่วยตาย
• 18. ถ้ามีผู้ป่วยวันละพัน แต่มีการเสียชีวิตน้อยมาก เช่นวันละหลักหน่วย 2-3 คน ก็คงต้องยอม
  และต่อไปทุกคนมีภูมิในตัวระดับหนึ่ง โรคก็จะรุนแรงน้อยลง เหมือนโรคทางเดินหายใจทั่วไป
• 19. ไวรัสนี้มีการกลายพันธุ์ได้ตามกาลเวลา แต่การกลายพันธุ์ต่อวัคซีนโควิดจะไม่เหมือนแบบไข้หวัดใหญ่ การเปลี่ยนแปลงชนิดของวัคซีนจะเกิดขึ้นช้ากว่าไข้หวัดใหญ่มาก ปัจจุบัน วัคซีนสายพันธุ์อู่ฮั่น
  ถ้ากระตุ้นภูมิที่สูงมาก ก็จะลดความรุนแรงสายพันธุ์เดลตาได้
• 20. ความสมดุลย์ที่ทุกชีวิตต้องอยู่ได้ ในภาวการณ์ระบาดของโรคทั้งทางสุขภาพรางกาย
  และจิตใจ รวมทั้งภาวะเศรษฐกิจ ทุกคนต้องร่วมมือและรู้จักแบ่งปัน วันพรุ่งนี้จะดีกว่าวันนี้แน่นอน
  
  ข้อมูลจากเฟซบุ๊คของ ศ.นพ.ยง ภู่วรวรรณ
  ระหว่างวันที่ 5-7 พ.ย. 64
  Yong Poovorawan | Facebook