๗ ตุลาคม พ.ศ. ๒๔๓๓ พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว โปรดเกล้าฯ ให้ตราพระราชบัญญัติกระทรวงพระคลังมหาสมบัติ จึงถือเอาวันนี้ เป็นวันสถาปนากรมบัญชีกลาง

กรมบัญชีกลาง (The Comptroller General’s Department) เป็นกรมในสังกัดกระทรวงการคลัง 
รัฐบาลไทย มีภารกิจเกี่ยวกับการควบคุมดูแลการใช้จ่ายเงินของแผ่นดิน และของหน่วยงานภาครัฐ
ให้เป็นไปโดยถูกต้อง มีวินัย คุ้มค่า โปร่งใส และสามารถตรวจสอบได้
โดยการวางกรอบหลักเกณฑ์กลาง ให้หน่วยงานภาครัฐถือปฏิบัติ
การให้บริการคำแนะนำปรึกษาด้านการเงินการคลัง การบัญชี การตรวจสอบภายใน
การบริหารเงินนอกงบประมาณ และการพัสดุภาครัฐ
การดำเนินการเกี่ยวกับการบริหารเงินคงคลังให้มีใช้จ่ายอย่างเพียงพอ
และการเสนอข้อมูลในเชิงนโยบายการคลังแก่ฝ่ายบริหาร โดยประสานงานกับหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง
เพื่อให้เกิดเสถียรภาพทางการคลัง รวมทั้งดำเนินการเกี่ยวกับการประเมินผลการคลังภาครัฐ
การกำกับดูแลนโยบายและมาตรฐานค่าตอบแทน สวัสดิการ และสิทธิประโยชน์ของบุคลากรภาครัฐ

กรมบัญชีกลาง มีภารกิจหลัก ๔ ประการ ดังนี้
1) ควบคุมการเบิกจ่ายเงินแผ่นดิน
2) ควบคุมการใช้จ่ายเงินของส่วนราชการ
3) ควบคุมงบบุคลากรภาครัฐ และ
4) สนับสนุนนโยบายของกระทรวงการคลังและรัฐบาล

ในสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวโปรดเกล้าฯ ทรงให้ตรา
“พระราชบัญญัติสำหรับกรมพระคลังมหาสมบัติแลว่าด้วยกรมต่างๆ” ประกาศในราชกิจจานุเบกษา
เมื่อวันอาทิตย์ เดือน ๕ แรม ๑๒ ค่ำ พ.ศ. ๒๔๑๘ ในการนี้ ได้แยกกรมท่า ออกจากกรมพระคลัง
และตั้งสำนักงานสำหรับงานการคลัง ณ หอรัษฎากรพิพัฒน์

ต่อมาเมื่อวันที่ ๗ ตุลาคม ร.ศ.๑๐๙ (พ.ศ. ๒๔๓๓) ได้มีการตราพระราชบัญญัติพระธรรมนูญหน้าที่ราชการ กระทรวงพระคลังมหาสมบัติ กำหนดให้กระทรวงพระคลังมหาสมบัติ
มีหน้าที่จ่ายรักษาเงินแผ่นดิน ทั้งสรรพราชสมบัติพัสดุทั้งปวง กับถือบัญชีพระราชทรัพย์
รับผิดชอบสำหรับแผ่นดินทั้งสิ้น และเก็บภาษีอากรเงินขึ้นแผ่นดิน โดยแบ่งงานออกเป็น ๑๓ กรม
เพื่อให้เป็นระบบระเบียบตามแบบสากล
และแบ่งกรมตามภารกิจ งานที่แตกต่างกันออกไป ประกอบด้วย
กรมเจ้ากระทรวง ๕ กรม ได้แก่
๑.กรมพระคลังกลาง
๒.กรมสารบัญชี
๓.กรมตรวจ
๔.กรมเก็บ และ
๕.กรมพระคลังข้างที่

“กรมขึ้น” ๘ กรม แบ่งเป็น
กรมเจ้าจำนวนเก็บภาษีอากร ๕ กรม ได้แก่
กรมส่วย กรมสรรพากร กรมสรรพภาษี กรมที่ดิน และกรมศุลกากร
และกรมทำการแผ่นดิน ๓ กรม ได้แก่ กรมกระสาปนสิทธิการ กรมงานพิมพ์บัตร และกรมราชพัสดุ

“กรมสารบัญชี” หรือ กรมบัญชีกลางในปัจจุบัน จึงถือกำเนิด เมื่อวันที่ ๗ ตุลาคม พ.ศ. ๒๔๓๓
มีหน้าที่ สำหรับรับจ่ายเงินแผ่นดินและถือสารบาญชีพระราชทรัพย์ทั้งหมด
โดยมีอธิบดีรับผิดชอบการทั้งปวง มีรองอธิบดีสำหรับช่วยการแทน
และมีนายเวร ๔ นาย คือ เวรรับ เวรจ่าย เวรแบงก์ และเวรบาญชี
โดยแต่ละนายเวร มีหน้าที่ดังต่อไปนี้
๑. เวรรับ สำหรับรับเงิน หรือราชสมบัติทั้งปวง และทำบาญชีรายรับ
๒. เวรจ่าย สำหรับจ่ายเงิน หรือราชสมบัติทั้งปวง และทำบาญชีรายจ่าย
๓. เวรแบงก์ สำหรับทำบาญชีเงินรับจ่ายในนานาประเทศ และเป็นธุรการแลกเปลี่ยน หรือฝากเงินแบงก์
๔. เวรบาญชี สำหรับรักษาบาญชีพระราชทรัพย์ บาญชีรายงบประมาณ บาญชีหนี้หลวง
และใบเบิก ใบนำ ใบเสร็จ ทั้งเร่งหนี้หลวง

โดยได้โปรดเกล้าฯ แต่งตั้งให้พระยานรนารถภักดีศรีรัษฎากร (เอม ณ มหาชัย)
เป็นอธิบดีกรมสารบาญชีคนแรก และได้โปรดเกล้าฯ ให้ พระวรวงศ์เธอพระองค์เจ้าพร้อมพงศ์อธิราช
เป็นรองอธิบดี กับทรงแต่งตั้งให้มิสเตอร์ แอล.เอ็ม.เอ็ม.ครอส (Mr.L.M.M.Cross)
เป็นผู้ช่วยอธิบดีที่ปรึกษากับการบัญชีทั้งปวง

ต่อมา เมื่อวันที่ ๑๓ ธันวาคม พ.ศ. ๒๔๓๓ พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวจึงโปรดเกล้าฯ
ให้ตราพระราชบัญญัติกรมสารบาญชีขึ้น โดยแบ่งเป็น ๓ กอง
ประกอบด้วย กองบาญชีกลาง กองรับ และกองจ่าย
กับหน้าที่ ๔ นายเวร คือ เวรรับ เวรจ่าย เวรเกณฑ์ (เวรแบงก์เดิม) และเวรบาญชี
เพื่อกำหนดหน้าที่ภายในกรมให้เป็นสัดส่วน ชัดเจน และเหมาะสมขึ้น

ครั้นถึงในสมัยพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว ได้โปรดเกล้าฯ ให้ตั้งกรมตรวจเงินแผ่นดินขึ้น
ในกระทรวงพระคลังมหาสมบัติ เมื่อ พ.ศ. ๒๔๕๘
โดยให้รวม “กรมตรวจ” และ “กรมสารบาญชี” เข้าด้วยกัน
และเปลี่ยนชื่อเป็น “กรมบาญชีกลาง” เมื่อวันที่ ๑๘ กันยายน พ.ศ. ๒๔๕๘
ในคราวนี้ทำให้กรมบาญชีกลางมีภารกิจหนักขึ้น
โดยเป็นทั้งผู้รวบรวมประมวลบัญชีเงินรายได้และรายจ่ายของแผ่นดิน
วางรูปc[[ และแนะนำการบัญชีแก่เจ้าหน้าที่ที่ทำการเบิกจ่าย เก็บเงินผลประโยชน์ รักษาเงินแผ่นดิน
สอบสวนการเบิกจ่ายในราชการแผ่นดิน รวมถึงการสอบสวน และตักเตือนเจ้าหน้าที่ต่างๆ
ที่ทำการเก็บเงินผลประโยชน์รายได้ของแผ่นดินนำส่งพระคลัง

และเมื่อวันที่ ๒๓ พฤษภาคม พ.ศ. ๒๔๗๖ ตามพระราชกฤษฎีกาจัดวางระเบียบกรมในกระทรวงพระคลัง
ได้เปลี่ยนชื่อ กรมบาญชีกลาง เป็น “กรมบัญชีกลาง” เพื่อสะท้อนภาระงานให้ชัดเจนยิ่งขึ้น