วันอาสาฬหบูชา เป็นวันที่พระพุทธเจ้า ได้ทรงแสดงปฐมเทศนา “ธัมมจักกัปปวัตนสูตร” และเป็นวันที่พระรัตนตรัยครบองค์สาม คือ พระพุทธ พระธรรม และพระสงฆ์
วันอาสาฬหบูชา ตรงกับ วันเพ็ญ เดือน ๘ ก่อนปุริมพรรษา ๑ วัน (ปุริมพรรษาเริ่ม ตั้งแต่วันแรม ๑ ค่ำ เดือน ๘ ในปีที่ไม่มีอธิกมาสเป็นต้นไป ถึงวันขึ้น ๑๕ ค่ำ เดือน ๑๑) เป็นวันคล้ายวันที่พระพุทธเจ้าทรงแสดงปฐมเทศนา คือ เทศน์กัณฑ์แรก ชื่อว่าธัมมจักกัปปวัตตนสูตร โปรดพระปัญจวัคคีย์ ที่ป่าอิสิปตนมฤคทายวัน แขวงเมือง พาราณสี ในปีแรกที่ทรงตรัสรู้
และเพราะผลของพระธรรมเทศนากัณฑ์นี้ เป็นเหตุให้ท่าน พระโกณฑัญญะ หนึ่งในจำนวนพระปัญจวัคคีย์ทั้ง ๕ ได้ธรรมจักษุ (โสดาปัตติมรรค หรือ โสดาปัตติมรรคญาณ คือญาณที่ทำให้สำเร็จเป็นโสดาบัน) ดวงตาเห็นธรรม คือ ปัญญา รู้เห็นความจริงว่า
“สิ่งใดก็ตาม มีความเกิดขึ้นเป็นธรรมดา สิ่งนั้นทั้งปวง ล้วนมีความดับไป เป็นธรรมดา”
พระโกณฑัญญะจึงขอบรรพชาอุปสมบทต่อพระองค์ เป็นพระอริยสงฆ์องค์แรกของ พระพุทธศาสนา และทำให้พระรัตนตรัย ครบองค์ ๓ คือพระพุทธ พระธรรม พระสงฆ์เมื่อวันนี้ของทุก ๆ ปี เวียนมาถึง พุทธศาสนิกชน
จึงนิยมทำการบูชาเป็นพิเศษ
นอกจากนี้พุทธศาสนิกชนในที่บางแห่ง ยังตั้งชื่อวันอาสาฬหบูชานี้ว่า “วันพระสงฆ์” ก็มี
อาสาฬหะ คือ เดือน ๘
อาสาฬหบูชา คือ การบูชาพระในวันเพ็ญเดือน ๘